SATRANÇ OYNAMAK HARAM MIDIR?

SATRANÇ OYNAMAK HARAM MIDIR?

Soru: Selamün aleyküm hocam. Sorularımıza verdiğiniz cevaplardan dolayı teşekkür ederek yeni bir soru soracağım. Gündemde şu an satranç tartışması var. Cübbeli Ahmet hoca haramdır dedi. Duymuş olduğunuzu düşünüyorum. Sizin bu konudaki görüşünüz nedir acaba?

Cevap: Ve aleyküm selam

Satranç oyunu, alimler arasında ihtilaflı olan konulardandır.

Ulemanın bir kısmı zarla oynanan tavlayla aynı kategoriye koyarken, bir kısmı da tavladan ayırmış ve tenzihen mekruhtur demekle yetinmişlerdir.

Hanefî ve Malikilere göre satranç tahrimen mekruhtur, yani harama yakındır. (el-Bâci, el-Münteka, VII, 278; İbn Abidin Haşiyesi, VI, 394)

Haram olduğunu söyleyenler, şu delilleri ileri sürerler:

"Ey iman edenler; şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal okları şeytan işi birer pisliktir. Bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz. Şeytan şarap ve kumar yolu ile aranıza düşmanlık ve kin sokmak, sizi Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak istiyor. Artık vazgeçtiniz değil mi?" (Maide 90-91) âyetlerine göre satranç haramdır. Bu âyetin tefsirinde İmam Kurtubî şöyle der:

"Bu âyet kumara alet olsun, olmasın tavla ve satranç oynamanın haram olduğuna delâlet etmektedir. Çünkü Allah Teâlâ şarabı haram kıldığı zaman, Ey iman edenler, şarap, kumar, dikili taşlar, fal okları şeytan işi birer pisliktir. Bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz" buyurdu. Bunun gerekçesi olarak da şunu gösteriyor: "Şeytan şarap ve kumar yolu ile aranıza düşmanlık ve kin salmak, sizi Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak istiyor. " Demek ki azı, çoğunu yapmaya sevkeden, oynayanlar arasına kin ve düşmanlık girmesine sebep olan ve Allah'ın zikriyle namazdan alıkoyan her oyun, aynen şarap içmek gibidir. Bu da o oyunun haram olmasını gerektirir. Şayet, "şarap içmek sarhoşluk verir ve içen namazı kılmaya güç yetiremez. Tavla ve satranç oynamakta bu yoktur" denilirse buna şöyle cevap verilir: "Allah, şarapla kumarı, haram olma bakımından aynı manâ içine aldı ve insanlar arasında kin ve düşmanlık salmak, Allah'ın zikri ile namazdan alıkoymak gibi vasıflarla vasıfladı. Şu bilinen bir şeydir ki şarap sarhoşluk verir, fakat kumar sarhoşluk vermez. Ancak mahiyetleri değişik olmakla beraber, Allah katında bu ikisi haram olmak bakımından aynı seviyededir.

Aynı şekilde şarabın azı sarhoşluk vermez. Nitekim tavla ve satrancı oynamak da sarhoşluk vermez. Sonra da şarabın çoğunun haram olduğu gibi azı da haram olur. Bu durumda sarhoşluk vermese dahi tavla ve satranç oynamak şarap gibi haramdır. Bunlarla oyuna başlandığında insana gaflet gelir. Kalbi etkisi altına alan bu gaflet, bir tür sarhoşluk verir. Şarap sarhoşluk vermek suretiyle namazdan alıkoyduğu için haram olmaktadır; Tavla ve satranç oynamak da önce insanı gaflete sevkedip oyalamakta ve dolayısıyla namazdan alıkoymaktadır." (Kurtubî, el-Cami' li Ahkamil-Kur'an, VI, 291)

İbn Ebî Şeybe, İbnül-Münzir ve İbn Ebî Hatim, Hz. Ali'nin şöyle dediğini rivayet etmişlerdir:

"Tavla ve satranç kumardandır." (ez-Zuhayli, el-Fıkhul-İslâmî, Dımaşk 1985, III, 572-573)

Şafiîlere göre, satranç tenzihen mekruhtur, haram değildir. Mezhebin sahih görüşü budur. Bunlara göre satranç tavladan hafiftir. Tavlanın özünde, fal oklarında olduğu gibi, atmak vardır. Satrançta ise düşünme temel esastır. Bu da savaş taktiğini öğrenmekte faydalıdır. Yine Şafiîlere göre satranç aletini alıp satmak mekruhtur. (Nevevi, el-Mecmu', IX, 244; İbn Hacer, ez-Zevâcir, II, 326)

Hanefîlerden İmam Ebû Yusuf'a göre de satranç mubahtır. (İbn Abidin Haşiyesi, VI, 394)

Hanefilere göre, İbn Abbas, Ebû Hureyre, İbn Sîrîn, Hişam b. Urve, Saîd b. el-Müseyyeb ve Saîd b. Cübeyr gibi Sahabe ve Tabiîn satrancı mübah görmüşlerdir. (Yusuf el-Kardavî, el-Helâl vel-Harâm fil-İslâm, s. 217)

Satranç hakkında çok ihtilaf olduğundan sebep, bu görüş farklılıkları konuyu en azından şüpheli kılar.

Bu sebeple, etrafımdaki insanlara oynamamalarını tavsiye ediyor ve takvaya sevkediyorum...